Kaygı(Anksiyete) Bozukluğu Nedir? Türleri ve Tedavisi Nelerdir?

Kaygı Nedir? Kaygı - Korku Farkı Nedir?

Kaygı, gelecekte olması beklenen bir problem karşısında endişe duyma olarak tanımlanır. Korku ise kaygıdan farklı olarak şu anki gerçek bir tehlikeye karşı bir tepkidir. Örneğin, bir kişi sokakta köpek göreceğinden endişe duyarak sokağa çıkmıyorsa buna kaygı denir, ancak bu kişi sokakta kendisine doğru koşan bir köpek görürse kişide ortaya çıkan tepkiye korku denir. Korku, ''savaş ya da kaç'' reaksiyonu için temeldir ve yaşamın devamlılığını sağlar. 

Kaygı bozukluklarında korku sistemi yanlış ateşlenir ve gerçek bir tehlike olmaksızın varmış gibi benzer hisler yaşanır. Kaygı bozuklukları, en yaygın psikiyatrik tanıdır. Sıklıkla olarak görülen fobiler de bir tür kaygı bozukluğudur. Fobisi olanlar belirli bir nesne ya da durum hakkında yoğun, abartılı ve mantıksız korku yaşarlar. Fobiler normal korkulardan farklı olarak sosyal işlevselliği ciddi anlamda bozabilir, sıkıntılara neden olabilir. Kaygı bozukluklarının ortak özelliği, sık yaşanan yüksek düzeyde ve olağan dışı kaygıdır.

Kaygı bozuklukları, kadınlarda erkeklere oranlara iki kat daha fazla görülür. Uzmanlar, bunun en önemli sebeplerinden birinin kadınlar daha çok ruh sağlığı merkezlerine başvurduğu için tespit edilmesinin daha mümkün olduğunu söylüyorlar. 

Sıklıkla Görülen 5 Tip Kaygı Bozukluğu:

1. Yaygın Kaygı Bozukluğu: Temel özelliği sürekli endişeli olma halidir. Aile, sağlık, maddi konular, iş, okul gibi günlük konular hakkında sürekli ve yoğun endişelenme, sorunu aklından atamama. Zaman zaman hepimiz günlük hayatımızdaki olaylar hakkında endişelenebiliriz ancak yaygın kaygı bozukluğu olanların endişeleri aşırıdır ve uzun sürelidir, kontrol edilemez. Uyku bozukluğu, çabuk öfkelenme, gerginlik, huzursuzluk, çabuk yorulma ve odaklanma güçlüğü gibi sorunlara da yol açabilir.
2. Sosyal Kaygı Bozukluğu: Sosyal fobi olarak da adlandırılır. Belirleyici özelliği başkalarının gözünün üzerinde olabileceği sosyal ortamlarda, sadece tanıdık olmayan insanlarla karşılaşıldığında veya performans sergileneceği durumlarda, yargılanma, olumsuz olarak değerlendirilme veya reddedilme üzerine yaşanan mantıklı olmayan, ısrarlı ve yoğun bir endişe veya korkudur. Sosyal kaygı bozukluğu olan kişiler genellikle değerlendirilebilecekleri durumlardan kaçmak isterler. Utanma, kızarma, sözcükleri yanlış ifade etme, hızlı kalp atışı, bulantı, terleme gibi reaksiyonlar gösterebilirler. Korkularının aşırı ve mantıksız olduğunu kabul etseler bile anksiyetelerine karşı güçsüz hissederler. Örneğin, sınıfta tahtaya çıkamama, sahne korkusu, toplum içinde konuşmama, telefonla görüşememe veya yemek yiyememe, yetkili biri ile konuşmaktan çekinme, ısrarlı bir satıcının teklifini reddedememe vb.
3. Panik Bozukluk: Aniden gelişen, belirli bir durumla ilgili olmayan tekrar eden sık yaşanan panik ataklar ve bu panik atakların tekrarlanacağı konusunda endişe duyma ile karakterize edilen bir tür bozukluk. Panik atak, hızla ortaya çıkan şiddetli bir kaygı, dehşet, korkunç bir şey olacağı hissiyle birlikte en az 4 belirti içerir. Çarpıntı, terleme, titreme, nefes daralması, boğuluyor gibi olma, bulantı, karın ağrısı, göğüs sıkışması, baş dönmesi, üşeme, ateş basması gibi belirtileri olabilir. Panik bozukluk sıklıkla ergenlik döneminde başlar ve sosyal işlevsellikte belirgin bozulma ortaya çıkabilir. 
4. Agorafobi: Agora Yunanca pazar yeri anlamına gelir. Kısaca, alan korkusudur. Marketler, alışveriş merkezleri, trenler, otoparklar, köprüler, asansörler, uçaklar, otobüsler, uçaklar, sinemalar gibi ortamlarda bulunmaktan duyulan korkudur. Agorafobisi olan kişiler pek evden çıkmak istemezler ya da yanında güvenebilecekleri birine ihtiyaç duyarlar. Agorafobiye panik ataklar da eşlik edebilir. 
5. Özgül fobi: Belirli bir nesne ya da durumdan kaynaklanan aşırı korkudur. Fobiler, hayvan korkuları, iğne, kan, yaralanma korkusu, doğal çevre korkusu, durumsal ve diğer korkular olarak sınıflandırılabilir. 

Fobinin Tipi	Korku Nesnesi
Hayvan	Yılan, böcek, köpek, kedi, arı, kuş vb.
Doğal Çevre	Yükseklik, fırtına, şimşek, su vb.
Kan, iğne, yaralanma	Kan, iğne, tıbbi işlem
Durumsal	Tünel, köprü, asansör, araba kullanma, kapalı alanlar, toplu taşımalar vb.
Diğer	Boğulma, hastalık bulaşma, çocukların palyaçolardan korkması vb.

Ek olarak, damağa fıstık ezmesi yapışması fobisine de Arachibutyrofobi denir. :) 

Kaygı Bozuklukları Tedavi Yöntemleri

Kaygı bozuklukları tedavisinde psikolog, psikiyatrist gibi zihin ve ruh sağlığı uzmanlarından profesyonel yardım almak gerekir. Çeşitli ilaç tedavileri ve Bilişsel Davranışçı Terapiler (BDT) gibi psikolojik tedavi yöntemleri uygulanır. Psikolojik tedavilerde ise sıklıkla maruz bırakma, yüzleştirme yöntemi kullanılır.